مقدمه
تاریخچه وجود زعفران در جهان به سه هزار سال پیش و خاستگاه اصلی آن به ایران برمی‌گردد. بنابراین زعفران از گذشته‌های دور تا به امروز در مصارف مختلفی مورد توجه و استفاده بوده است.
از این رو نیاز است ، موزه‌هایی از جمله موزه مردم شناسی زعفران برای آشنایی بیشتر عموم مردم با تاریخچه پیدایش زعفران و مصارف آن فراهم آورد . همچنین زعفران ایران به علت کمبودهای متعدد در عرصه بسته‌بندی، سورتینگ، برندینگ و عدم فرآوری این محصول استراتژیک دچار غربت جهانی شده و همچنان با بسته‌بندی دیگر کشورها به فروش می‌رسد .
اما راه‌اندازی موزه مردم شناسی زعفران در خطه خراسان رضوی ، تلاشی برای اثبات اصالت تاریخی زعفران ایران و دیرینگی تولید این محصول در کشورمان است . این اقدام به راستی شایسته توجه است .
موزه‌ها نقش موثری در حفظ فرهنگ محلی دارند. با ارائه مستندات دقیق و محافظت از مصنوعات، می‌توان یک فرهنگ را تا مدت‌ها در آینده ثبت کرد و به خاطر سپرد. همچنین می‌توان این فرهنگ را برای کسانی که در فرهنگ‌های مختلف دیگر زندگی کرده‌اند نیز به اشتراک گذاشته و قابل لمس نمود . همین موضوع اهمیت بسیار زیادی به نقش موزه ها در سراسر ایران و جهان می بخشد .
موزه‌های تخصصی ؛ راهبرد نوین
رییس گروه موزه های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی با بیان اینکه موزه‌های تخصصی، همانطور که از اسمشان پیداست، به صورت فنی، هدفمند و کاملا حرفه‌ای در عرصه مجموعه‌داری و موزه‌داری راه‌اندازی می‌شوند، افزود: در این میان موزه مردم شناسی زعفران نیز در کنار دیگر موزه‌های تخصصی فعال در استان، نه تنها در نوع خود بی‌نظیر، بلکه اقدامی شایسته و قابل قدردانی در جمع‌آوری اسناد و اشیای تاریخی مرتبط در این رابطه محسوب می‌شود .
در ادامه به بررسی کلی چند موزه زعفران در ایران عزیزمان می‌پردازیم، با ما همراه باشید.
موزه زعفران گناباد
موزه زعفران گناباد اولین موزه تخصصی زعفران کشور است که در روستای سنو ، از توابع کاخک شهرستان گناباد در استان خراسان رضوی قرار دارد. ، روستای سنو به دلیل ثبت جهانی نظام زراعت زعفران مبتنی بر قنات، به‌عنوان زعفرانی‌ترین روستای جهان شناخته شده است.
قدمت روستای سنو به دلیل وجود حکایت‌ها، آثار و بناهای تاریخی و طبیعی موجود در آن مانند چشمه آب، مساجد، آب‌انبارها و… به ۱۵۰۰ سال قبل بازمی‌گردد ، به طوری‌که نیمی از زمین‌های کشاورزی این روستا (۳۵۰۰ هکتار) به کاشت زعفران اختصاص داده شده‌اند و قطب اصلی تولید زعفران در گناباد محسوب می‌شود. از این رو هر ساله گردشگران زیادی از این روستا بازدید می نمایند .
نمایی از موزه زعفران
موزه زعفران تربت حیدریه
با توجه به اینکه شهرستان تربت حیدریه ، قطب اصلی تولید زعفران در جهان است، برپایی موزه تخصصی زعفران از ابتدا یکی از اهداف اداره میراث فرهنگی و گردشگری این شهر بوده است.
همچنین قبل از همه‌گیری کرونا، تورهای گردشگری زیادی برای بازدید از مزارع زعفران به تربت حیدریه سفر می‌کردند، متاسفانه به دلیل پاندمی به مدت دو سال امکان بازدید در فصل برداشت زعفران از مزارع این شهر وجود نداشت. از این رو ایده بنای موزه زعفران مطرح شد تا امکان بازدید از مراحل کشاورزی زعفران در هر روزی از سال برای گردشگران فراهم شود.
مجوز گشایش موزه زعفران تربت حیدریه در اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ صادر و در ورودی جنوبی این شهر واقع شده و تمام مراحل کشاورزی زعفران، آداب‌ورسوم هر یک از این مراحل و ابزار و ادوات کشاورزی زعفران درون غرفه‌های مختلف آن به نمایش گذاشته شده است.
در این موزه یک نمایشگاه از عکس‌های مشاهیر و پیشکسوتانی که از سال‌ها پیش در حوزه تجارت زعفران فعالیت داشته‌اند در معرض دید عموم قرار گرفته است .
موزه زعفران تربت حیدریه به کمک بخش خصوصی ایجاد شده و اولین موزه خصوصی زعفران در ایران محسوب می‌شود
اصالت زعفران ایران را باید به رخ جهانیان کشید
نماینده شهرستان های تربت‌حیدریه، زاوه و مه ولات در مجلس شورای اسلامی در این زمینه گفت: وقتی کشوری صاحب محصول خاصی است و با نام آن محصول شناخته می‌شود نه تنها باید برای ثبت دائمی آن محصول به نام خود تلاش کند، بلکه باید همیشه از دیگر رقبا در عرصه بین‌المللی جلوتر باشد.
وی با بیان اینکه زعفران جایگاه و اهمیت تاریخی و بین المللی را برای ایران دارد و باید نسبت به معرفی و ثبت آن به نام ایران و تبدیل آن به یک برند جهانی اقدام جدی شود، ادامه داد: اگرچه ایران در زمینه تولید طلای سرخ از نظر پیشینه تاریخی و میزان تولید بدون رقیب است و این یک امتیاز بالاست اما در حوزه ارائه یک تصویر زیبا و در شأن زعفران ایرانی هنوز نتوانسته است در دنیا به خوبی حضور پیدا کند.
وی ایجاد و راه‌اندازی نخستین و بزرگترین موزه زعفران در تربت حیدریه را اقدامی قابل تحسین خواند و تاکید کرد: با توجه به جایگاه این شهرستان در تولید و سطح زیر کشت زعفران در کشور، که همیشه پیشتاز است، انتظار می رود نه تنها در شهرستان تربت حیدریه بلکه در دیگر نقاط کشور کارهای مشابهی را شاهد باشیم .
