زعفران در ادبیات و فرهنگ شفاهی ایران

مقدمه

شاید این سوال برای شما ایجاد شود که چه ارتباطی بین زعفران و ادبیات فارسی وجود دارد ؟!

برای درک بهتر این ارتباط باید توجه داشته باشیم، ادبیات هر کشور به مانند نماینده ایست که خود به تنهایی گویای گذشته و حال ملت و باید ها و نبایدها و خواسته های آنان است. هر وجهی از زندگی یک ملت هر چند به ظاهر کوچک در زبان و ادبیات آن ملت منعکس میگردد .

شاید باعث حیرت شما شود اگر بدانید حتی فرهنگ غذایی و خوراک و آشامیدنی مردم در هر دوره تاریخی بطور خودکار در ادبیات گفتاری و نوشتاری رسوب میکند و میتواند برای همیشه ماندگار بماند.

این ارتباط و در هم آمیختگی به نحویست که برخی نمادها و اشارات ممکن است در حال حاضر در زندگی مردم رایج و متداول نباشند اما در ضرب المثل ها و تکه کلام ها بعنوان بخش مهمی از ادبیات همچنان پابرجا و ماندگار باقی مانده اند.

رد حضور زعفران در زندگی ایرانیان را از حداقل دو هزار سال پیش می‌توان پیدا کرد.

وجود گل زعفران در نقش برجسته‌های به جا مانده از دوران باستان و وجود رنگدانه‌های زعفران در بعضی از نقوش به جای مانده از همان دوران نشانگر عمق و قدمت نفوذ زعفران در زندگی و جامعه ایرانی از قرن‌ها قبل است.

در کنار موارد بالا اشاره به استفاده از زعفران به جهت خواص پزشکی که برای سلامتی انسان دارد در کتب و رساله‌های پزشکی به جای مانده در هزار سال اخیر خود بیانگر اهمیت و توجه ویژه‌ی حکما و پزشکان ایرانی به این کالای شگفت انگیز می‌باشد.

زعفران نماد چیست

آیا تابه حال این پرسش برای شما پیش آمده که در ادبیات فارسی زعفران نماد چیست ؟

با مطالعه زعفران در ادبیات پارسی درمی یابیم زعفران نماد و علامت موضوعات مختلفی است. زعفران نشاط آور است به همین دلیل بعنوان نماد شادی به ادبیات شفاهی و ضرب‌المثل‌ها راه پیدا نموده. خاصیت شادی‌آور زعفران و اثر آن برای رفع ناراحتی‌ها و افسردگی‌ها باعث می شده، اطباء مصرف زعفران را به بیماران خود تجویز می‌نموده اند . همین اتفاق باعث شده تا از زعفران به‌عنوان نماد شادی استفاده شود.

ضمن مطالعه نقش زعفران در ادبیات فارسی متوجه می شویم در اشعار بسیاری از بزرگان ، ستایش از زعفران دیده می‌شود چرا که نقش زعفران در فرهنگ ایرانی گسترده و دارای نمادهای متفاوتی است.

در رابطه با نقش زعفران در ادبیات فارسی باید گفت، زعفران نماد ارزشمندی است.

چراکه زعفران از قدیم تا به امروز، یکی از گران‌ قیمت ترین ادویه‌های جهان بوده است و به همین سبب به آن طلای سرخ می‌گویند. همین گران‌بها و نایاب بودن این ادویه باعث شده تا از زعفران با معنای باارزش بودن در اشعار فارسی مختلف یاد شود. فردوسی این شاعر بزرگ پارسی نیز در شاهکار ادبی شاهنامه به مدح زعفران پرداخته است .

در ادامه می پردازیم به برخی از ابیات شعرای ایرانی در رابطه با زعفران تا زعفران و ادبیات فارسی و تاثیر آنها بر یکدیگر را بهتر درک کنیم و بدانیم در ادبیات فارسی زعفران نماد چیست.

ضمناً بدانیم در ادبیات فارسی زعفران نماد چیست.

زعفران در شاهنامه‌ی فردوسی

تنش پر نگار از کران تا کران    چو داغ گل سرخ بر زعفران

در داستان سیاوش ، آن جا که جریره نامه ای به سیاوش می نویسد و نشان دست و اثرانگشت پسر او که تازه متولد شده را بر روی نامه ای با رنگ زعفران ثبت می کند

بفرمود خفته به فرمان بران    زدن دست آن خرد بر زعفران

همچنین هنگامی که زال به سیستان بر می گردد ، مردم با شادی زر و زعفران نثار او می کنند

بسی مشک و دینار بربیختند     بسی زعفران و درم ریختند

در جایی دیگر از شاهنامه وقتی سیاوش می خواست به نزد سودابه برود به سپهدار ایران دستور داد

به سودابه فرمود تا پیش اوی     نثار آورد گوهر و مشک و بوی

پرستندگان نیز با خواهران        زبرجد فشانند بر زعفران

زعفران در اشعار مولانا

عشق چو ابر گران ریخت بر این و بر آن     شد طرفی زعفران، شد طرفی لاله‌زار

زعفران در اشعار صائب تبریزی

برون میار ز دل زینهار ریشه غم      که خنده‌هاست درین شاخ زعفران پنهان

زعفران در اشعار شیخ اجل سعدی

وین عشق تو در من آفریدستند     هرگز نرود ز زعفران زردی

زعفران در اشعار عطار نیشابوری

در روی من شکسته دل خند      گر موجب خنده زعفران است

در اشعار انوری زعفران نماد چیست

رنگ عاشق چو زعفران باشد     هرکه عاشق بود چنان باشد

زعفران در ضرب‌المثل‌ها

برای مثال زعفرانی باش بدین معناست که برای فردی آرزوی شادی می کنیم .

و یا اینکه چهره زعفرانی داری بدین معناست که فرد مورد خطاب چهره ای شاد و سرزنده دارد.

همچنین ضرب المثل “خر چه داند قیمت زعفران” را  در این مورد هم به گرانبها بودن زعفران اشاره شده است چرا که الاغ حیوانی است که به کیفیت خوراکی که می خورد اهمیت نداده و بیشتر به حجم و اندازه خوراک اهمیت می دهد.این مورد در رابطه بین زعفران در ادبیات پارسی مکرر دیده میشود.

همچنین در خیلی از کتاب‌های تاریخی موجود، عطر زعفران را  یک نوع عطر بهشتی نامگذاری کرده اند، به همین دلیل از سال‌های خیلی دور، ایرانیان زعفران اصیل و باکیفیت را برای شست‌وشوی کعبه به عربستان صادر می‌کردند. همچنین زرتشتیان هم از این ادویه خوش‌‌بو برای معطر کردن آتشکده‌ها بهره می‌بردند. بنابراین می‌توان گفت که عطر بهشتی زعفران با ادیان و آیین‌های مذهبی مختلف در ایران گره خورده است .

حتما بخوانید : طرز تهیه آبنبات پولکی زعفرانی

خرید زعفران اصل