تاریخچه و شناخت گیاه زعفران

مقدمه

از آنجایی که خرید زعفران اصل بسیار بااهمیت است برای این منظور نیاز است که شناخت بیشتر و بهتری از زعفران داشته باشید. تصور هم نمی‌شود کسی زعفران را نشناسد اما حتما نیاز است جزئیات بیشتر از آن بیان شود تا در خرید زعفران گرفتار افراد سودجو نشده و زعفران تقلبی خریداری نکنیم.

هدف از این مقاله نیز بیان جزئیات بیشتری در مورد زعفران گرانترین ادویه جهان است.

زعفران به عنوان گرانترین ادوره جهان، ادویه‌ای ست که از کلاله‌ی یک گل زیبا و خوشرنگ به دست می‌آید. عطر مدهوش کننده و رنگ زیبای این ادویه باعث شده تا از تاریخ باستان مورد توجه و استفاده‌ی بشر قرار گیرد.

قدمت استفاده از زعفران توسط بشر طبق اسناد و مشاهدات باستان شناسی حداقل به ۳۰۰۰ سال می‌رسد.

جالب این است که زعفران از ابتدای استفاده توسط بشر کالایی گرانبها و تجملی بوده و در بین اقشار توانگر جامعه مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

گرانبها بودن زعفران باعث شده تا همیشه افراد سودجو و متقلب اقدام به مخلوط کردن ناخالصی و تقلب در زعفران نمایند. به همین دلیل است که خرید زعفران اصل و خالص اهمیت پیدا کرده است.

ریشه نام زعفران

نام علمی زعفران کروکوس ساتیوس و از خانواده زنبقیان محسوب می شود. در بعضی از منابع اینگونه آمده که کلمه کروکوس از کریکوس گرفته شده است و این واژه (کریکوس) برگرفته از نام منطقه ای در سیلیسا در نواحی شرقی مدیترانه می باشد. نام امروزی زعفران کلمه‌ای عربی از واژه‌ی فارسی زرپران است.

یکی از خصوصیات بارز زعفران که در طب نیز بسیار مورد اشاره قرار می‌گیرد ایجاد اتقباضات رحمی در بانوان است. به همین علت استفاده از زعفران توسط خانم‌های باردار می‌تواند باعث سقط جنین شود. در گذشته دور و در مناطق شرقی ایران واژه زه‌پران یا زاپران را که به معنی سقط جنین بوده بر روی زعفران گذاشته‌اند.

این احتمال وجود دارد که ریشه کلمه ” سافران ” که در انگلیسی به معنی زعفران است از ریشه همین کلمه ” زاپران ” گرفته شده باشد.

تاریخچه زعفران در ایران

در باب تاریخچه زعفران در ایران همین بس که محل پیدایش و معرفی زعفران به دنیا کشور ایران بوده است.

اولین کشت زعفران در ایران و در محدوده شهر تاریخی همدان انجام شده سپس از آنحا به کل خاورمیانه و تا اندلس در اروپا و شمال آفریقا گسترش یافته است.

کشت و استفاده از زعفران ریشه‌ای عمیق در تاریخ ایران دارد.

خاستگاه زعفران در ایران کجاست

در اسناد باستانی به وضوح مشخص است که دربار شاهنشاهی ایران و سایر اشراف در دوران باستان از زعفران بعنوان خوشبوکننده استفاده می‌نموده‌اند.

روغن آغشته به زعفران بر بدن می‌مالیدند تا خوشبو شوند و یا بعنوان بخور آن را دود می‌کرده‌اند نا هوا را عطرآگین کنند.

به تدریج استفاده از زعفران جای خود را در فرهنگ آشپزی ایران باز نموده است. عمق استفاده از زعفران در پخت غذا و شیرینی جات به اندازه‌ای است که تقریباً از زعفران در همه غذاها و خوراکیهای سنتی استفاده می‌شود.

در حقیقت عطر زعفران ویژگی بارز خوراکیهای اصیل ایران است.

مبدا تاریخچه زعفران و کشت آن در ایران شهر همدان است.شهر رودآور در نزدیکی شهرستان تویسرکان یکی از مراکز تاریخی کشت زعفران بوده است.بسیاری تنها برای اشتغال به کشت زعفران در این منطقه سکونت یافتند و روستاها و شهرهایی در این جغرافیا بوجود آمد.مثلا روستای رباط زعفرانی در بخش بهار همدان از بقایای همین سکونتگاه های تاریخی است.هر چند اقبال به کشت زعفران در این نواحی از دست رفته و کشت محصولات سودآورتر جایگزین آن شده است.

در سال‌های اخیر کشت زعفران دوباره مورد توجه قرار گرفته و بسیاری از افراد به کشت سنتی و یا گلخانه‌ای زعفران روی آورده‌اند.

اجزای گل زعفران

گل بنفش رنگ زعفران دارای کلاله ای با سه شاخه سرخ رنگ است. زعفرانی که مورد استفاده قرار می‌گیرد همین کلاله سه شاخه است که بسیار معطر و کمی تلخ مزه است.

در انتهای کلاله خامه‌ی زرد رنگ گل زعفران قرار دارد. گرد زرد رنگی که گاهی اوقات به همراه رشته زعفران اصل دیده می‌شود ناشی از همین خامه گل زعفران است.

کلاله سه شاخه گل زعفران با دقت از گل جدا و با روش‌های مختلفی خشک می‌شود تا بعنوان زعفران مورد استفاده قرار بگیرد.